පළමු දසුනින් යමෙකු කෙරෙහි ආසක්ත වීම හදවතෙන් උපදින ප‍්‍රබල හැඟීමක් විදියට අපි දකිනවා. රෝමියෝට සහ ජුලියට්ට, සාලියට සහ අශෝකමාලාට වගේම ජැක්ට සහ රෝස්ට මුහුණදෙන්නට සිදුවුණ සිදුවීම් දාමයන් කියැවීමෙන් අපි එයට ආදරය කියලා කියනවා.
එය පොදු අත්දැකීමක් බව හැෙඟනවා. එහෙත්, රොමැන්තිකත්වය මඳකට පසෙකින් තබා විදු ඇසකින් බලද්දී ඉතා සුන්දරයැයි ඔබටත් මටත් හැඟුන බොහෝ සංසිද්ධීන්වලට හේතුව ජෛවවිද්‍යාත්මක වශයෙන් මානව වර්ගයාගේ පැවැත්ම සහ උන්නතිය තහවුරු කිරීම පමණක්ම බව අපට අවබෝධ වෙනවා.
ආදරය කියන මූලික ක‍්‍රියාවලිය උප කොටස් තුනකට බෙදා දක්වන්නට පුළුවන්. ඒ තමයි, ලිංගික වශයෙන් ආසක්ත වීම, රොමෑන්තික ආදරය සහ දිගුකාලීන බැඳීම.
ලිංගිකව ආසක්ත වීම ආදර ක‍්‍රියාදාමයේ පළමු පියවරයි. මේ පියවරේදී ‘පෙළඹවීමේ පණිවුඩ‘ සන්නිවේදනය කරන්නේ ටෙස්ටොස් ටෙරොන් සහ ඊස්ට‍්‍රජන් හෝමෝන මගින්. පරසිදු මානවවිද්‍යාඥ හෙලන් ෆිසර්ගේ (Helen Fisher) පර්යේෂණයන්ට අනුව අනාවරණය වී ඇත්තේ සහකරුවන් අතර ඉහත කී හෝමෝන මට්ටම් එකිනෙකාට අනුපූරකව ක‍්‍රියාත්මකවන බවයි. අධිටෙස්ටොස්ටෙරොන් මට්ටමක් සහිත පුරුෂයෙක්, පළමු දසුනෙන්ම ආසක්ත වන්නේ අධිඊස්ට‍්‍රජන් මට්ටමක් සහිත කාන්තාවකට වීම මෙයට කදිම නිදසුනක්. එක සමාන බුද්ධි මට්ටම, කලාවට ඇති සමාන නැඹුරුව, කැපී පෙනෙන රූසපුවකින් යුතු වීම වැනි සුවිශේෂී ලක්ෂණවටල අවධානය යොමු වීමයි සාමාන්‍ය තත්වය. පිරිමින්ගේ දෘෂ්ටිය ස්ත‍්‍රීන්ට සාපේක්ෂව වඩා තියුණු වීම නිසා ලිංගික ආසක්ත වීම අතින් ඉදිරියෙන් ඉන්නේ පුරුෂයන්. බොහෝවිට පළමුව ආදරය ප‍්‍රකාශ කරන්නේ පුරුෂයන් වීම මෙහි ප‍්‍රතිඵලයක් වන්නටත් පුළුවන්. ඒ වගේම, මනා රූ සපුවක් ඇත්තියන්ට ‘ඉල්ලූම’ වැඩි වෙන්නේත් මේ නිසායි.
ආසක්ත වීමෙන් පසුව එළැඹෙන්නේ රොමෑන්තික ආදර අවධියයි, මේ කාලපරාසය තුළ ඔබේ මොළය සහ ස්නායු පද්ධතිය මඳක් විසුළු සහ උමතු හැසිරීම් දක්වන්නට පටන් ගන්නවා. එයට වගකිව යුත්තේ රොමැන්තික ආදර අවධියේදී ස‍්‍රාවය කෙරෙන ඇඩි‍්‍රනලින්, ඩොෆමයින් සහ සෙරොටොනින් යන ස්නායු සම්පේ‍්‍රෂක හෝමෝන ත‍්‍රිත්වය.
තෙත්වූ අත්ලැ’තිව සහ වේගයෙන් ගැහෙන හදැ’තිව, වියැළී ගිය මුවෙන් යුතුව පෙම්වතා හෝ පෙම්වතිය හමුවට යන්නට කවරදාක හෝ ඔබට සිදුවුණාද? එයට චූදිතයා වෙන කවරෙකුවත් නොවෙයි, අධිවෘක්ක මජ්ජාවෙන් ස‍්‍රාවය වෙන ඇඩි‍්‍රනලින් හෝමෝනය. රුධිරගත ඇඩි‍්‍රනලින් සහ කෝටිසෝල් හෝමෝන සාන්ද්‍රණ ඉහළයෑමත් සමගම ඔබෙන් ආතති ලක්ෂණ විද්‍යමාන වෙනවා. හදගැස්ම ඉහළ නැගීමත්, රුධිර ගලනය වේගවත් වීමෙන් කන්පෙති සහ දෙකම්මුල් රත්පැහැ ගැනීමත්, මුව වියැළී අත්ල මත දහදිය බින්දු නැගීමත් සිදුවන්නේ ඒ නිසායි. ආදරය ප‍්‍රකාශ කරන්නටම ගොස්, රත්වූ මුහුණෙන් යුතුව ආපසු හැරී දිව එන යොවුන් පෙම්වතුන්ට එහෙම වෙන්නේ් අධික ඇඩි‍්‍රනලින් ස‍්‍රාවය නිසයි.
දකින දකින තැන ආදරවන්තයාගේ රූපය දිස්වීම, කටහඬ ඇසෙන්නට ගැනීම, නිරන්තර දවල් සිහින දැකීම බොලිවුඞ් සිනමා කෘති තුළ උලූප්පා දක්වන මායාවක් පමණක්ද? ජෛවරසායන විද්‍යාවට අනුව නම් එය හුදෙක් සාහිත්‍ය නිර්මාණයන්ට සීමා වූ සංසිද්ධියක් නොවෙයි. රුධිරගත සෙරොටොනින් සාන්ද්‍රණය අඩුවීම නිසා දවල් සිහින දැකීමත්, මනඃකල්පිත මායාමය රූප පෙනීමත්, ශබ්ද ඇසීමත් උත්තේජනය වෙනවා.
ආහාර ගන්නත්, නිදාගන්නත් ඇති වුවමනාව යටපත් වීමත් හේතුවෙන් නොකා නොබී ආදරය වෙනුවෙන් කට්ට කන පෙම්වතුත් දැකීම අරුමයක් නෙමෙයි. රොමැන්තික ආදර අවධියේදී ස‍්‍රාවය වෙන ඩොෆමයින් රසායනිකය හේතුවෙන් අධික ප‍්‍රීතිමත් හැඟීමක් සහ හදවත සැහැල්ලූවෙන් පිරුණු ගතියක් දැනෙන්නට ගන්නවා. මේ තත්ත්වය කොකේන් වැනි මත්ද්‍රව්‍ය පරිහරණය කළ පසු ඇතිවෙන තීව‍්‍ර ප‍්‍රහර්ෂයට සමානයි. ඩොෆමයින්වල බලපෑම යටතේ ඇසේ කණීනිකාව විශාලනය වෙනවා. පෙමෙන් වෙලී ඉන්නා අලූත් පෙම්වතුන්ගේ දෑස්වල දකින්නට ලැබෙන දිලිසීමට වගකිව යුත්තේ ඩොෆමයින් රසායනිකයයි.
ඉහත කී හෝමෝන ත‍්‍රිත්වයේ බලපෑම යටතේ අලූත් පෙම්වතුන් එකිනෙකාගේ යහපත් ලක්ෂණ විශාලනය කොට දැක්වීමත්, අයහපත් ලක්ෂණ නොසලකාහැරීමත් සිදුවෙනවා. එහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස රොමැන්තික ආදර අවධියේදී සියලූම දේ වඩවඩාත් සුන්දරව සහ යහපත්ව දැන්නෙන්නට ගන්නවා. එය රෝස වර්ණකෘත කණ්ණාඩියක් තුළින් එකිනෙකා දෙස බැලීමට සමානයි. බොහෝවිට මිතුරන්ගෙන් ඈත්වී සහකරුවා/සහකාරිය වෙත වඩවඩාත් ළංවීමත් මෙහි ප‍්‍රතිඵලයක්.
කාලයත් සමග ඉහත කී පාට කණ්ණාඩිය මඳින් මඳ දුර්වර්ණ වෙන්නට ගන්නවා. ඇඩි‍්‍රනලින් ඩොෆමයින් සහ සෙරො ටොනින් සාන්ද්‍රණයන් යථා තත්ත්වයට පත්වීම නිසා තවදුරටත් පෙර තිබූ උද්‍යොගය පවත්වාගැනීම අපහසු වෙනවා. විශාලනය වූ යහපත් ලක්ෂණ මඳින් මඳ හැකිළෙන්නට ගන්නවා. නොගිනිය හැකි තරම්යැයි කියමින් අමතක කර දැමූ අඩුපාඩු හිටිවනම නිතර නිතර මතුවී පෙනෙන්නට ගන්නවා.
ඉතින්, බොහොමයක් පෙම් සබඳතා ‘රොමැන්තික ආදර’ අවධිය පසු කිරීමත් සමග බිඳවැටී විසිරී යනවා. තුන්වැනි පියවරට අවතීරණය වන්නට තරම් වාසනාවන්ත වන්නේ එහෙමත් කෙනෙක්.
ආදරයේ අවසන් පියවර වන්නේ ‘දිගුකාලීනඅනුරාගය’යි. යුවලකට දරුවන් හැදීමටත්, වැඞීමටත්, පවුල් සංස්ථාව නොවිසිරෙන ලෙස එක්ව පවත්වා ගැනීමටත් උපකාරී වන ආකර්ෂණය සහ බැඳීම ඇතිකරන්නේ මෙකී ‘දිගුකාලීන අනුරාගය’ මගින්.
දිගුකාලීන අනුරාගික අවධියේදී ප‍්‍රමුඛත්වය ගන්නා ප‍්‍රධාන හෝමෝන ද්විත්වයක් තිබෙනවා. ඒ ඔක්සිටොසින් සහ වෙසොප්‍රෙසින්.
ඔක්සිටොසින්, සුර තාන්තයේදී ස්ත‍්‍රී පුරුෂ දෙපාර්ශ්වයෙන්ම ස‍්‍රාවයවන ප‍්‍රබල හෝමෝනයක්. වෛද්‍ය විද්‍යාවේදී ‘තුරුලූ කරගැනීමේ හෝමෝනය‘ (cuddle hormone) නමින් හැඳින්වෙන ඔක්සිටොසින්, ආලිංගනය සහ තදින් වැළඳ ගැනීමට පෙළඹවීම ඔස්සේ වඩා ගැඹුරු බැඳීමක් ඇතිකරනවා. එබැවින් යුවලක් ලිංගිකව එක්වෙන වාර ගණන වැඩි වෙනවිට, ඔක්සිටොසින් මගින් උද්දීපනය කෙරෙන ගැඹුරු ආලිංගනයන් ඉහළ යන්නේ නිරායාසයෙන්. එමගින් සුරක්ෂිතභාවය ගැන විශ්වාසයක් ඇති කෙරෙනවා.
වෙසොප්‍රෙසින් හෙවත් ප‍්‍රතිමුත‍්‍රකර හෝමෝනය (anti-diuretic hormone) මගින් ‘දිගුකාලීන අනුරාගය’ එක් සුවිශේෂී සහකරුවෙක් සඳහා පමණක් සීමා කරවීම සිදුවෙනවා. මෙම හෝමෝනය ස‍්‍රාවය වන්නේත් ලිංගික එක්වීමකින් පසුවයි. සිය සහකරුවාව දිවි පරදුවට තබා රැුකගැනීමත්, සහකරුවාට විරුද්ධ ලිංගිකයන්ගේ ආකර්ෂණය ලැබෙන අවස්ථාවන්හිදී මඳ වශයෙන් ඊර්ෂ්‍යාභරිතවීමත් කෙරෙහි වගකිව යුත්තේ මෙම හෝමෝනයේ ක‍්‍රියාකාරිත්වයයි.
මේ පියවර තුන, අනුපිළිවෙලින් සිදුවිය යුත්තේ මානව වර්ගයා පරිණාම සටනෙන් පරාජය වෙන්නට නොදී ආරක්ෂා කරගන්නයි. ලිංගික ආසක්තභාවය මගින් සුදුසු සහකරුවෙක් සොයා ගැනීම කෙරෙහි මානවයා පොළඹවන අතර, රොමැන්තික ආදර අවධිය මගින් එක්වරකට එක් නිශ්චිත සහකරුවෙක් වෙත අවධානය කේන්ද්‍රගත කිරීමෙන් අනවශ්‍ය පරිදි ශක්ති හානියත්, කාලය අපතේ හැරීමත් සීමා කෙරෙනවා. දිගුකාලීන අනුරාගය මගින් ළපැටියන් බිහිකිරීමත්, ශක්තිමත් පවුල් සබඳතාවක් ඔස්සේ දරුවන් වැඞීම ආරක්ෂිතව සිදුවෙනබව තහවුරු කිරීමත් සිදුවෙනවා.
ඉතින්, අපි එයට ආදරය යැයි කියමින්, අතිශය රොමැන්තික හැඟීමෙන් මඬනා ලදුව, මිහිපිට ඇති සුන්දරම සබඳතාව ඇත්තේ තමන් සතුව බව තරයේ අදහනවා. ඒ වුණාට ඒ සුවිශේෂී සබඳතා සියල්ලම, ඉතා සරලව සහ සියුම්ව, එකිනෙකට ඉතා සමාන සැකිලි මත තමතමන්ට ආවේණික වර්ණයෙන් සව්කොළ අලවාගත් සරුංගල් වන්ව සොබාදහම නමැති සියුම් හුයෙන් බැඳී, මානව පරිණාමය සඳහා දායක වෙමින් පවතිනවා.
ඒ වුණාට තවමත් අපි ඒ හැඟීම ආදරය යැයි හඳුන්වනවා. සැකිල්ල එක හා සමාන බව දැන දැනම, අපි සරුංගලයේ වර්ණවත් සව්කොළ රටාවට වසඟ වෙනවා. පේ‍්‍රමයෙහි පවතින්න ඕනෑ. ජීවත්වෙනවා කියන්නේ ඒකටයි.
යශෝධා සම්මානි පේ‍්‍රමරත්න
(රාවය)
